Dantel ve Oya

BARTIN OTANTİĞİ TEL KIRMA

Bartın isi Tel Kırma'nın gelişimine ilişkin billgiler somut verilerin ve yazılı kaynakların kısırlığı yüzünden oldukça yetersizdir. Araştırmalara göre 1890-1900 yılları arasında ilk defa görülmüş olup ilk tel kırma işi nin Bartın'ın Asma mahallesinde oturan ve Katip kızı adıyla anılan Hatice Ağaçkıran tarafından yapıldığı sanılmaktadır.

Tel Kırma, yöre halkının kendine özgü sanat anlayışı ile yoğrulup yörenin vazgeçilmez bir otantiği haline gel mistir. Tel Kırma halk arasında çok güzel çağrışımlarla Halk Ozanlarının mısralarında yöresel yaşantılarını dile getirmiştir. Tel Kırma yöre halkının zevkini, düşüncesini, duygularını ve doğayla bütünleşmesini günümüze taşı mıştır. Zamanla iç ve dış turizmin gelişmesi sonucu yöreye gelen yerli ve yabancı turistlerin Tel Kırmaya büyük ilgi gösterdikleri görülmüştür. Tel Kırma, kompozisyon ve desenlerinde 18. ve 19. y.y ilk örneklerinden başlayarak sürekli değişme görülmektedir. Bir çokyerde olduğu gibi Bartın'da da evlenme çok önceleri mahalli geleneklere göre yapılırdı. Bartın'ın mahalli düğün kıyafetlerini giymiş genç kızlar, gelin evinde tertip edilmiş yüksek bir yere yan yana oturup mahalli kıyafetlerini sergilerlerdi. Kızların giydikleri elbiseleri us kufa, yelek, şalvar, çatku ve kepten ibarettir. Uskufa -yelek belden üstünü örter ve işlemelidir. Kızın başını örten tel yazmasıdır.

Tel Kırma işi ilk zamanlar çarşaf, kırlent, yastık örtü sü, bohça, karyola örtüsü ve çeşitli örtüler üzerine işlen mekteydi. Günümüzde ise bulunduğu ve kullanıldığı ortama mistik bir hava veren Tel Kırma işi yaygınlaşıp ge lişerek şal, gece çantası, baş örtüsü, fular, yatak örtüsü, oda takımı, gözlük kılıfı, mendil, abajur, pano ve giysi aksesuarları gibi çeşitli ürünlerde uygulanmaktadır.

Tel Kırma işi ilk zamanlar çarşaf, kırlent, yastık örtü sü, bohça, karyola örtüsü ve çeşitli örtüler üzerine işlen mekteydi. Günümüzde ise bulunduğu ve kullanıldığı ortama mistik bir hava veren Tel Kırma işi yaygınlaşıp ge lişerek şal, gece çantası, baş örtüsü, fular, yatak örtüsü, oda takımı, gözlük kılıfı, mendil, abajur, pano ve giysi aksesuarları gibi çeşitli ürünlerde uygulanmaktadır.

TEL KIRMA İLE İLGİLİ ÖZELLİKLER

Kumaş Özelliği: Tel kırma motifleri, üzerine işlendikleri kumaşın kullanım alanına göre farklılık göstermektedir. Az yıkanan, ipliği sayılabilen kumaşlar tercih edilir, (şifon.tül, Ödemiş ipeği, tafta, kıl tela, yöresel özellik taşı yan kumaşlar)

Tel Özelliği: Madensel teller makinelerden geçirilerek şerit haline getirilir. Hakiki altın ve gümüşten yapıldığı gi bi gümüş üzerine altın, bakır üzerine gümüş kaplayarak yapılanları da vardır. Günümüzde gümüş, bakır ve altın renginde teller bulunmaktadır.

İğne Özelliği: Tel kırma iğnesi özeldir. 2,5 - 3 cm boyunda yassı bir iğnedir. Telin geçebilmesi için baş kısmı geniş (3-4 mm) olup uca doğru incelmektedir. İki delikli olanları da vardır.İğne kenarlıklarının keskin olması kumaşı yırtabileceğinden kullanılacak iğnelerin kenarları nın keskin olmamasına dikkat edilmelidir. İğneler gümüş ve pirinçten yapılır.

Desen Özelliği: Tel kırma işlemelerinde dantel, kanava, hesap işi, girintisi-çıkıntısı az olan desenlerinden faydalanılır. Tel Kırma İşi'nde kullanılan motifleri şu şekilde sıralamak mümkündür. Bitkisel motiflerde; gül ve yaprağı, lale, karanfil v.b. çiçek motifleri, "S" kıvrım dallar, asma yaprağı v.b. yaprak motifleri, geometrik motiflerde; baklava, üçgen, dörtgen, yıldız v.b. formlu motifler kullanılmıştır.

Renk Özelliği: Başlı başına tek renk telle işlenebileceği gibi, renkli telle/i bir arada kullanarak motiflerin daha canlı hale getirilmesi mümkündür.

Deseni Kumaşa Geçirme Özelliği: Tüle işlerken desen önce kareli veya milimetrik kağıda dökülür. Kumaşa sa yarak geçirilebileceği gibi, açık renk kumaşlarda koyu renk, koyu renk kumaşlarda açık renk kalemle noktalama yapılarak desen çıkarılması mümkündür.

Telin İğneye Geçirilme Özelliği:

* İğnenin sivri ucunu aşağı doğru tutun,
* Tel üst delikten geçirilir (iğne iki delikli ise)
* İkinci deliğe kadar kıvrılır,

Tel Kırmanın Yapılış Özelliği: Kumaş ütülenir, yerleştir me yapılacak yere göre teğel alınır, kasnak bezleri dikilir veya dikilmeden kasnağın altına konularak gerilir. Çizdiğiniz desen özelliğine göre işlemeye geçilir. İşleme ler artı puan-çarpı puan olarak işlenir.

Kenar Temizleme Özelliği: Kenar temizleme kumaşın ve işin özelliğine göre yapılır. İğne oyası, filkete oyası, makra me bağlayarak, köşe çevirerek yapılabilir.

İŞLEM BASAMAKLARI

Telin büküimemesi için kısa kes ve tırnakla değil, parmaklar arasında düzelt.

1- İğneyi tülün deliğine batır. (Üstten alta doğru.)

2- Arada bir delik bırakarak iğneyi tülün yüzüne çık; (1. işlemde gösterilmiştir.)

3- Telin serbest ucunu tülün yüz tarafına boy kadar kıvır. Tırnağınla üzerine bastır.

4- İlk geçirilen delikten iğneyi tekrar tülün altına geçir. Dikey hattın sol yanının çık. Tırnağınla bastır.
(2.ve 3. işlemler)

5- Dikey hattın alt delikten tekrar yüzeye çık. (4. işlem)

6- Soldan sağa yaptığın yatay hattın altından geçir. (5. işlem)

7- Telin alt ucundan hafifçe çekerek yatay hattı yerleştir 4* l5'em ve tırnağınla bastır.

8- Teli geriye bükerek bastır ve ileri geri hareket ettirerek teli kopar.

9- Tırnağınla bastırarak telin iyice yerleşmesini sağla.

10- işlem bittiğinde (+) şekli görülecektir. (6. işlem)

TEL KIRMA HAKKINDA ÖNEMLİ NOTLAR

1- Dışı plastik içi metal yaylı kasnak (Tül için)

2- Vidalı veya vidasız ağaç kasnak (Narin kumaşlar)

3- Narin kumaşlar ve tül için kasnak bezi kullanılır,

4- Boyu uzun, eni dar iğne seçimine dikkat edilmeli,

5- Telin oksitlenmemesi için nem ve rutubetli ortamdan

6- İşlerken ellerin kuru ve temiz olması,

7- Telin kuru bir bezle silinip ve işlenmesi,

8- Telin kıvrılmaması için tırnakla değil parmakla düzleş-

9- İşlemeye başlamadan önce tülün gözeneklerinin düzgün olduğunu kontrol etmek için teğel alınması,

10- Tel kırma işlerken makas kullanılmaması

11- Biten işin düz bir yere yayarak tersinden üzerine beyaz bir kağıt koyarak ütülenmesi,

12- Yıkama işlemi için soğuk su içine şampuan dökerek çitilenmeden yıkayıp bol suda durulanması, ıslak bekletilmeden havlu üstünde kurutulması,

13- Ürünün korunması için bohçe içinde rutubetsiz bir yerde saklanması.